NotitiesTheory U
C. Otto Scharmer
"Theory U" by C. Otto Scharmer explores the creative process essential for mastery across various domains, emphasizing the importance of inner transformation to enable systemic change. It introduces the concept of "presencing," where leaders connect with future possibilities to enhance collective awareness and creativity. The book highlights the significance of empathetic listening and the role of leaders in facilitating shared understanding and vision within organizations.
Begrip van het creatieve proces vormt op alle bestaansvlakken de basis voor waarachtig meesterschap. Die kennis, dat weten, is diep geworteld in de scheppende kunsten en bepaalt, hoewel daar maar zelden over wordt gesproken, die momenten waarop tijdens toneel, muziek, dans en sport de lucht vervuld is van magie. Ook die mysterieuze staat van overgave waarin - zoals Michelangelo het uitdrukte - 'de beeldhouwer de hand bevrijdt uit het marmer waarin ze gevangen zit of - in de woorden van Picasso - 'de geest zijn weg vindt tot de kristallisatie van zijn dromen' is ervan doordrenkt. En de rol ervan in de wetenschap is al evenmin te onderschatten. De econoom W. Brian Arthur stelt: 'Alle grote ontdekkingen vloeien voort uit een intens beleefde innerlijke reis.' (Page 113)
Tags: favorite, geloofjehetzelf
Note: Voorwoord door Peter Senge, die dit schrijft
Slechts zelden houden we ons bezig met de vraag hoe ‘ik’ en ‘wij’ zelf moeten veranderen om een verandering in het bredere systeem mogelijk te maken. (Page 17)
Tags: favorite
Note: Voorwoord door Peter Senge. kern van mijn reis
Wanneer het beantwoorden van een ‘roeping’ niet gepaard gaat met een voortdurend opengaan en -staan van geest en hart, verwordt commitment makkelijk tot een fanatieke obsessie die het creatieve proces tot een krampachtige oefening in wilskracht maakt. (Page 19)
Tags: favorite
Note: Voorwoord door Peter Senge
(…) want significante vernieuwing gaat over dingen anders doen en niet alleen maar over het praten over nieuwe ideeën.
Als groepen beginnen te 'opereren' vanuit een realistische toekomstige mogelijkheid, boren ze ook een sociaal veld aan dat verschilt van het hun bekende. Als zich dat aan het voltrekken is, zien we een verschuiving in de kwaliteit van denken, spreken en collectief handelen. En door die verschuiving kunnen mensen in contact komen met een diepere bron van creativiteit en kennis die hen in staat stelt authen uit te stijgen boven de patronen uit het verleden. Dan komen ze in hun eigen ware kracht - de kracht van hun authentieke zelf Ik noem deze verandering een verschuiving in het sociale veld omdat die term verwijst naar de totaliteit en het soort verbanden die de basis vormen voor de wijze waarop mensen die deel hebben aan een bepaald systeem zich tot elkaar verhouden, met elkaar spreken, denken en handelen. Wanneer een groep er eenmaal in slaagt binnen dit gebied te functioneГ ren, zal een tweede keer zich gemakkelijker voordoen. Het lijkt dan alsof er een onzichtbare, maar permanent aanwezige gemeenschapsband is gecreeerd die zelfs geneigd is intact te blijven wanneer zich nieuwe leden bij de groep voegen. In de volgende hoofdstukken wordt uitgelegd wat er gebeurt als zulke verschuivingen zich voordoen en hoe verandering zich dan op we-_1 zenlijk andere wijzen manifesteert. (Page 33)
Note: Burgerberaad
Ik begon me voor het eerst bewust te worden van deze blinde vlek toen ik met Bill O'Brien - de inmiddels overleden CEO (Chief Executive Officer = directievoorzitter) van Hannover Insurance - sprak. Hij vertelde me dat zijn grootste inzicht na jarenlang projecten rond organizational learning te hebben geleid en het faciliteren van organisatieveranderingen het volgende was geweest: dat het succes van een interventie afhangt van de innerlijke gesteldheid van degene die dergelijke processen leidt. Die observatie raakte me diep. Door Bill ging ik begrijpen dat niet alleen wat leiders doen en hoe ze het doen telt, maar dat hun 'innerlijke gesteldheid', de plek in hun binnenste van waaruit ze te werk gaan - de bron waaraan al hun activiteiten ontspringen - misschien nog wel van groter belang is. (Page 36)
Toen ik ging beseffen dat de meest indrukwekkende leiders en meestervaklieden vanuit een geheel andere kern lijken te werken - een proces waarin ze naar toekomstige mogelijkheden worden toegetrokken – begon ik me af te vragen: Hoe kunnen we leren beter voeling te krijgen en te verbinden met een toekomstige mogelijkheid die om verwerkelijking vraagt?" Ik noemde dit werken vanuit de al ontluikende toekomst presencing." Het woord 'presencing' is een vermenging van de Engelse woorden 'presence' en 'sensing'. 'Presence' refereert zowel aan onze eigen aanwezigheid als aan die van de toekomst. 'Sensing' betekent aanvoelen. Dus in combinatie met elkaar duidt de term 'presencing' op het aanvoelen van en ons met onze volle aanwezigheid afstemmen op het hoogste toekomstige potentieel - een toekomst die voor de verwezenlijking ervan geheel van ons afhankelijk is. Dit boek is de resultante van het proces van een tien jaar durende reis die me mogelijk is gemaakt dankzij de steun en de medewerking van een unieke kring inspirerende collega's en vrienden. De aan die reis ten grondslag liggende vraag is: 'Hoe kunnen we handelen vanuit de toekomst die verwerkelijking zoekt, en hoe kunnen we toegang krijgen tot de diepere lagen van het sociale veld, die activeren en uitvoeren?' (Page 37)
Onze veldstructuur van aandacht collectief leren zien gen onze gezamenlijke bewustwording van de innerlijke plekken we functioneren – is waarschijnlijk het enige echt belangrijke hefboompunt waarmee we een verschuiving van het sociale veld in deze eeuw en de volgende kunnen bewerkstelligen, want dat is het enige deel van ons gemeenschappelijke bewustzijn dat we volledig in de hand hebben (Page 40)
De essentie van leiderschap is het vermogen om een verandering aan te brengen in de innerlijke plek van waaruit we zowel individueel als collectief functioneren. (Page 40)
De veldstructuur van aandacht betreft de relatie tussen de waarnemer en het waargenomene - de kwaliteit van de wijze waarop we aandacht schenken aan en ons inzetten voor de wereld. Die kwaliteit hangt af van de plek - onze stellingvan waaruit onze aandacht begint in relatie tot de organisatiegrens van de waarnemer en het waargenomene. In het onderzoek dat tot dit boek heeft geleid, heb ik gemerkt dat er vier verschillende stellingnamen zijn die elk tot een verschillende veldstructuur van aandacht leiden. Die vier plekken zijn: (1) Ik-in-mij: wat ik waarneem is gebaseerd op mijn gebruikelijke - door gewoonte gevormde manieren van zien en denken. (2) Ik-in-het (het andere): wat ik waarneem met mijn zintuigen en geest wijd open. (3) Ik-in-jij (de ander): dat waarop ik me afstem en wat ik van binnenuit met mijn hart wijd open voel. (4) Ik-in-(het)-nu. wat ik vanuit de bron, het diepste van mijn wezen, voel, waaraan ik aandacht schenk met mijn wil wijd open. Deze vier veldstructuren verschillen qua plaats van waaruit de aandacht (en de intentie) voortkomen: respectievelijk gewoonte, open geest, open hart en open wil. (Page 41)
Maar als we empathisch luisteren, doet er zich een verschuiving in onze waarneming voor. We staren niet langern de objectieve wereld van dingen, cijfers en feiten, maar raken betrokken bij het verhaal van een levend wezen, een levend systeem, een zelf. Daartoe dienen we een speciaal instrument te stemmen en te activeren: het open hart - het empathische vermogen om ons rechtstreeks te verbinden met een andere persoon of levend systeem. Als dat gebeurt, ervaren we dat als een intense omwenteling. We vergeten onze eigen agenda en gaan zien hoe de wereld zich door de ogen van iemand anders ontvouwt. Wanneer we op die manier luisteren, weten we meestal al wat de ander wil zeggen nog vóór de woorden zich tot een coherent betoog hebben gevormd. En dan kunnen we eventueel herkennen of iemand al dan niet de juiste woorden kiest om iets tot uitdrukking te brengen. Maar zo'n oordeel is alleen mogelijk als we op directe wijze aanvoelen wat iemand wil zeggen, nog voordat we wat hij of zij zegt feitelijk kunnen analyseren. Empathisch luisteren is een vaardigheid die - net als alle andere menselijke relationele vaardigheden - ontwikkeld en gecultiveerd kan worden, iets wat overigens wél van ons vraagt dat we een andere bron van intelligentie aanboren: de intelligentie het hart. (Page 42)
Ik geen woorden voor wat ik ervaar. Mijn hele wezen lijkt tot rust te zijn gekomen. Ik voel me meer aanwezig, meer mijn ware zelf - in contact met iets wat groter is dan ikzelf. Een dergelijke uitspraak getuigt van het vierde niveau van luisteren en stijgt uit boven het gebruikelijke aandachtsveld om voeling te krijgen met een diepere laag. Dit niveau van luisteren noem ik generatiefluisteren-luisteren vanuit het opkomende veld van de toekomst. Voor dit niveau van luisteren is het noodzakelijk de toegang te vinden tot ons open hart en onze open wil en daarmee tot ons vermogen in contact te komen met de hoogste toekomstige mogelijkheid die zich wil manifesteren. Als we eenmaal op dit niveau zijn beland, richten we ons op het uit de weg ruimen van ons (oude) zelf om ruimte te creëren voor een ander gevoel van te verwezenlijken aanwezigheid. We zoeken dan niet langer naar iets buiten onszelf en ook vereenzelvigen we ons niet meer met iemand anders. We zijn dan in een andere, letterlijk verruimde, staat van bewustzijn, een ervaring die zich niet of nauwelijks in woorden laat vatten - misschien komen termen als 'communie' of genade' er het dichtst bij in de buurt. (Page 43)
Note: Genade, ik heb geen woorden, weg oude zelf
Je zult merken dat dit vierde niveau van luisteren zich in textuur en resultaat van de andere onderscheidt. Je weet dat je op dat vierde niveau hebt geluisterd wanneer je aan het eind van het gesprek beseft dat je niet langer dezelfde persoon bent als die je aan het begin ervan was. Je bent door een subtiele maar diepgaande verandering heen gegaan. Je hebt voeling gekregen met een diepere bron - de bron van wie je wezenlijk bent – en met een gevoel van zingeving ten aanzien van je bestaan, een verbinding waardoor je één wordt met een dieper liggend gebied van waaruit je authentieke Zelf als het ware geboren kan worden. (Page 43)
Meer dan 2300 jaar geleden schreef Aristoteles - aantoonbaar de grootste pionier en vernieuwer van het westerse onderzoek en denken - in Boek VI van zijn Ethica Nicomachea dat de menselijke ziel over vijf verschillende manieren, capaciteiten of (geestes)vermogens beschikt om de waarheid te vatten. Slechts één daarvan is (het verwerven van) wetenschappelijk gestaafde kennis (epistèmè, ɛлɩσtèµè).¹ Volgens Aristoteles is wetenschap beperkt tot die dingen die niet anders kunnen zijn dan ze zijn, met andere woorden de dingen die noodzakelijkerwijs - op grond van hun wezen - bepaald zijn. De andere vier manieren en vermogens daarentegen zijn van toepassing op alle overige contexten van het leven om de waarheid te bevatten: technè (texηvè, kunstvaardigheid en technisch vakmanschap), phronesis (лηpovɛσtσ, praktische wijsheid), sophia (σолηiα, theoretische wijsheid) en nous (vovσ, 'intuïtie' het vermogen om basisprincipes of -bronnen te vatten. (Page 47)
Zoals Jeffrey Hollender, de oprichter en CEO van Seventh Generation het stelt: Leiderschap betekent beter dan wie dan ook in staat zijn te luisteren naar het geheel.' Kijk om je heen. Wat zie je? We maken nu deel uit van mondiaal leiderschap en dat betekent dat we onze aandacht en ons luisteren uitbreiden van individuele (micro-) en groepsinteractie (meso-) systeemniveaus naar de institutionele (macro-) en mondiale (mundo) systeemniveaus. Alles is onderling met elkaar verbonden en altijd aanwezig. (Page 50)
Meermalen heb ik gezien hoe groepen door dit hele proces van ingrijpende innovatie en verandering heen gaan, waarbij er altijd de een of andere variant van de volgende subtiele verschuivingen in het sociale veld is waar te nemen (zie figuur 2.5): Downloaden: telkens patronen uit het verleden herhalen – de wereld zien vanuit je gewoontedenken. Kijken/zien: je oordeel opschorten en de werkelijkheid met 'nieuwe' ogen, een frisse blik, aanschouwen - het waargenomene staat dan los van de waarnemer. Sensing: voeling krijgen met het veld en van daaruit betrokkenheid bij de situatie als geheel - de grens tussen waarnemer en waargenomene bestaat dan niet meer; het systeem begint zichzelf te zien. Presencing: contact krijgen met de diepste bron, de bron van waaruit het toekomstige veld opkomt - zien vanuit die bron. Uitkristalliseren van visie en intentie - zich het nieuwe voorstellen vanuit de toekomst die al doorschemert en manifest wil worden. Prototyperen van levende microkosmossen om zo de toekomst al doende te exploreren het nieuwe bepalen door 'met het universum in dialoog te zijn'. Presteren en belichamen: het nieuwe met praktijken en infrastructuren manifesteren - het nieuwe inbedden in de context van de grotere co-evoluerende ecosystemen. (Page 72)
Als we naar deze hele reeks van zeven cognitieve ruimten kijken, kunnen we dat geheel zien als een huis met zeven verschillende kamers of ruimten. Elke kamer vertegenwoordigt een van de zeven ruimten van aandacht (figuur 2.5). Het probleem met de meeste organisaties en instellingen vandaag de dag is dat ze maar een paar van die kamers gebruiken - meestal die in de bovenste helft van figuur 2.5 - terwijl de andere maar zelden worden benut. In deel II van dit boek, 'Het U-veld betreden, wordt meer in detail ingegaan op wat elk van deze 'kamers' vertegenwoordigt en hoe we die ruimten met genoegen kunnen benutten in onze groeifasen. (Page 72)
Het eerste instrument is de open geest en die kwaliteit refereert a on stet ons in staat met 'nieuwe' ogen - een frisse blik - te kijken en om te gaan met de beelden en feiten om ons heen zoals die zich objectief aan ons voordoen. Zoals wel gezegd wordt: de geest is als een parachute - hij werkt alleen als hij open is. Het tweede instrument, het open hart, heeft betrekking op ons vermogen toegang te krijgen tot onze emotionele intelligentie (EQ) – dus tot empathie met anderen, het vermogen ons af te stemmen op verschillende contexten en onszelf in anderen te verplaatsen. Het derde instrument, de open wil, houdt verband met ons vermogen toe©gang te krijgen tot ons authentieke zelf, ons ware doel. Deze soort intelligentie wordt soms ook wel spirituele intelligentie (SQ) of intentie genoemd en heeft van doen met het fundamentele gebeuren van loslaten en laten komen. We kunnen elk van deze drie instrumenten niet alleen stemmen op zowel individueel (subjectief) als collectief (intersubjectief) niveau, maar ons er ook op afstemmen. HET BELANGRIJKSTE LEIDERSCHAPSINSTRUMENT IS JE ZELF Het tweede inzicht betreft de zich ontwikkelende natuur van ieder menselijk wezen en de her- en erkenning van het feit dat we niet ‘één maar ‘twee' zijn. Het ene zelf is de persoon of gemeenschap die we zijn geworden als resultaat van een reis die we in het verleden hebben gemaakt. Het andere zelf is de persoon of gemeenschap die we kunnen worden wanneer we naar de toekomst reizen Mensen refereren soms aan het eerste zelf door dat met een kleine letter z te schrijven en aan het andere door de hoofdletter 'Z-Zelf. Wanneer deze zelven met elkaar in dialoog zijn, ervaar je het wezen van presencing. (Page 74)
Vier obstakels houden dat virus in stand en zo blijft het systeem gevangen in de sleur van downloaden: 1 Niet herkennen wat je ziet (waarneming en denken van elkaar loskoppelen). 2 Niet zeggen wat je denkt (denken en spreken van elkaar loskoppelen). 3 Niet doen wat je zegt (spreken en ernaar handelen van elkaar loskoppelen). 4 Niet zien wat je doet (waarneming en handeling van elkaar loskoppelen). (Page 165)
De meeste inspanningen om verandering te bewerkstelligen mislukken niet ten gevolge van een gebrek aan goede bedoelingen of nobele aspiraties, maar omdat hun leiders er niet in slagen de werkelijkheid waarmee ze geconfronteerd worden ten volle te zien en er vervolgens adequaat op te reageren. (Page 175)
David Bohm en Bill Isaacs definiëren dialoog als de kunst van samen denken. In het verlengde daarvan stel ik voor dialoog te definiëren als samen zien. Deze variatie lijkt misschien onbeduidend, maar ze heeft niettemin heel concrete methodologische implicaties. Waarom ik vasthoud aan het primaat van waarneming? In mijn hele leven ben ik nog nooit een situatie tegengekomen die te veel was voor iemand om ermee geconfronteerd te worden (hoewel zulke situaties beslist bestaan). Altijd wanneer ik getuige was van een instorting - in of buiten organisaties - waren die het resultaat van ontkenning, dus van niet onder ogen (willen of kunnen) zien, van niet de confrontatie ermee aangaan. (Page 175)
Mensen verzetten zich alleen maar tegen verandering wanneer hun gevraagd wordt ingrijpende veranderingen te accepteren en grote offers te brengen zonder dat ze in staat worden gesteld het grotere plaatje te zien en de context die ver andering noodzakelijk maakt te begrijpen. (Page 176)
In tegenstelling tot de wijd verbreide opvatting denk ik niet dat de voornaamste taak van een leider het creëren van een visie, doelen en richting is. Te vaak wordt deze beperkte zienswijze een sta-in-de-weg die organisaties het contact belet met wat er werkelijk in het bedrijf gaande is, terwijl hun leiders naar buiten ventileren hoe volgens hen het volgende veranderingsprogramma er zou moeten uitzien. Leiderschap gaat volgens mij primair over het vergroten van de individuele en collectieve capaciteit binnen het systeem om de realiteit waarmee mensen te maken hebben en waarbinnen ze moeten opereren ten volle te zien. Tot deze conclusie ben ik in de loop der jaren door mijn samenwerking met Schein gekomen. Het ware werk van een leider is dus om mensen te helpen om de kracht van zien en van samen zien te ontdekken en ontwikkelen. (Page 176)
Note: Visie is de capaciteit (te vergroten) om de realiteit onder ogen te komen
Vier belangrijke grondbeginselen gaan meespelen wanneer we het collectieve veld van sensing betreden: opladen, diep duiken, de aandacht opnieuw richten en het hart openen. De ruimte opladen Een collectieve geest van co-sensing weven gebeurt ergens. In het geval van het Patiënt-Arts Dialoog Forum werd dat 'ergens' in eerste instantie gecreeerd door de: - Fysieke ruimte. Alle overbodige dingen eruit - gewoon een zaal met muren en simpele elementen als licht en Steelen, een stel grote kartonnen zuilen waarop we foto's en ander materiaal hadden aangebracht om het ANR-initiatief (Artzt-Notruf, betreffende telefonische spoedverzoeken) te verduidelijken." Tijd/ruimte-planning. Een energetische tijdlijn creëren waarin met de voorbereiding en de agenda voor de dag een natuurlijke flow door de U mogelijk werd ('s ochtends langs de linkerpoot van de U naar beneden co-sensing'; 's middags langs de rechterpoot ervan naar boven cocreëren). Relationele ruimte. Faciliteren van (1) een persoonlijke relatie met ieder van de deelnemers vóór de bijeenkomst, (2) duidelijke rollen (zoals mensen ter begroeting bij de deur van de bijeenkomstruimte), (3) het proces (voor de details zorgen, zoals een goede voordracht houden of citaten uit de interviews voorlezen), en (4) de infrastructuur (eten, drinken, enzovoort).) -Intentionele ruimte. Duidelijkheid en doelgerichtheid binnen de kerngroep: Waarom doen we dit allemaal? Welke toekomstige mogelijkheid willen we hiermee dienen? Wat trachten we tot stand te brengen? (Page 189)